شاخه های حسابداری

شاخه های حسابداری ،حسابداری (Accounting) به‌عنوان زبان مادری کسب و کار، به معنای ثبت معاملات و اسناد مالی مربوط به تجارت است. به بیان دیگر زبان مشترک کسب‌وکارها برای تجزیه‌ و تحلیل گزارش‌های مالی و شرایط اقتصادی، حسابداری است.درواقع حسابداری به اندازه گیری و پردازش اطلاعات مالی شرکتها پرداخته و به زبان تجارت نیز نامیده می شود. اندازه گیری نتایج فعالیت های اقتصادی سازمان و ارائه نتایج به سرمایه گذاران و مدیران ازجمله کارهایی می باشد، که توسط مجموعه حسابداری انجام می شود.

شاخه های حسابداری

در پاسخ به پرسش شاخه های حسابداری چیست؟ باید بگوییم که، رشته های دانشگاهی حسابداری با توجه به نیاز هر کسب و کار متفاوت است. شاخه‌ های رشته حسابداری در دانشگاه نیز متفاوت است. همچنین اگر کسی قصد ادامه تحصیل در این رشته را داشته باشد گرایش‌ های حسابداری در مقاطع ارشد و دکتری نیز با کارشناسی تفاوت دارد.

گرایش های حسابداری عبارتند از:

حسابداری مالی
حسابداری مدیریت
حسابداری دولتی
حسابداری هزینه
حسابداری صنعتی
حسابداری مالیاتی
حسابرسی (تعریف حسابرسی)

در بخش بعدی به توضیح هر یک از زیر شاخه های رشته حسابداری می‌پردازیم.

حسابداری مالی

حسابداری مالی (Financial Accounting) یا حسابداری گزارشگری از اصلی‌ترین رشته های دانشگاهی حسابداری است. هدف حسابداری مالی نگارش و تنظیم صورت‌های مالی در نرم افزار حسابداری مالی است. گزارش‌های و داده‌هایی که از طریق حسابداری مالی برای تأمین نیازهای مختلف درون و برون‌سازمانی ارائه می‌شود به تصمیم‌گیری برای سرمایه‌گذاری، انعقاد قرارداد و کلیه گردش‌های مالی شرکت کمک خواهد کرد.

لازم به ذکر می باشد که بانک‌ها از اصلی‌ترین استفاده‌کنندگان از گزارش‌های واحد حسابداری مالی هستند به‌طوری‌که اعتبارات و بستانکاری‌ها با درنظرگرفتن صورت‌های مالی لحاظ می‌شود. پس هرآن چیزی که در قالب تهیه و تنظیم صورت‌های مالی و ثبت دفاتر رخ می‌دهد در زیرشاخه حسابداری مالی است.

حسابداری مدیریت

از دیگر رشته های دانشگاهی حسابداری گرایش حسابداری مدیریت (Managerial Accounting) است. ارائه گزارشاتی نظیر ارائه قیمت تمام شده محصول، هزینه‌ها و قیمت فروش خدمات و برآورد میزان تولید در زیر شاخه حسابداری مدیریت انجام می‌شود. از دیگر اقدامات شاخه حسابداری مدیریت بررسی ظرفیت تولید تجهیزات و منابع است.حسابداری مدیریت یا مدیریتی که شاخه ای نوین از حسابداری محسوب می شود به عنوان رشته‌ای خاص در اوایل قرن حاضر شکل گرفت.

این شاخه حسابداری بر استفاده مدیران از اطلاعات حسابداری در جهت تصمیم سازی کسب و کار آگاهانه تأکید دارد. این بخش معمولاً محرمانه بوده و توسط مدیران ارشد برای پشتیبانی از تصمیم گیری استفاده می شود. در نتیجه این بخش به جای ثبت تاریخی وقایع مالی دارای نگاهی به آینده می باشد و آینده سازمان را تحت تأثیر قرار می دهد. این شاخه به سازمانها این امکان را می‌دهد تا کارکردهای کنترل و مدیریت شان را اندازه گیری و بهتر تجهیز نمایند.

طبق تعریف مؤسسه حسابداران رسمی آمریکا (ای آی سی پی ای) این رشته به گسترش سه حوزه کمک می کند که می توان به موارد زیر اشاره کرد.

مدیریت راهبردی سازمان : ارتقای نقش حسابدار مدیریت به عنوان یک شریک راهبردی.
مدیریت عملکرد سازمان : توسعه عملکرد تصمیم گیری کسب و کار و مدیریت عملکرد و بهره وری.
مدیریت ریسک : استفاده از این شاخه حسابداری در راستای شناسایی و گزارشگری ریسکها و مدیریت آنها در راستای اهداف سازمان.

حسابداری دولتی

حسابداری دولتی (Governmental Accounting) از دیگر رشته های دانشگاهی حسابداری است، که وظیفه کنترل هزینه‌های دولتی را برعهده دارد. تربیت حسابداران دولتی که توانایی تفکیک و مدیریت هزینه‌ها را در سطوح مختلف اقتصادی دولتی دارند می‌تواند مخارج دولتی را مدیریت کند. به طور مثال دولت برای ارائه بودجه هرسال به مجلس نیاز به مشاوران و حسابداران دولتی دارد.

حسابداری دولتی از شاخه های حسابداری می باشد، که میزان هزینه و درآمد دولت‌ها را پیش‌بینی و کنترل می‌کند؛ بنابراین گرایش حسابداری دولتی، مشاوران و متخصصانی را تربیت می‌کند که بتوانند مخارج دولتی را کنترل و مدیریت کنند. شما می توانید برای دریافت اطلاعات تکمیلی درباره این شاخه از حسابداری حتما مقاله حسابداری دولتی را مطالعه کنید.

حسابداری هزینه (بهای تمام شده)

حسابداری هزینه (Cost Accounting) که آن را به نام حسابداری هزینه هم می شناسند یکی دیگر از کاربردی ترین زیر شاخه هایی است که برای رشته حسابداری مطرح می شوند. وظیفه اصلی که بر عهده حسابداری هزینه قرار می گیرد این است که به ارزیابی کامل و از آن مهمتر دقیق هزینه هایی بپردازد که برای محصولات تولید شده یا خدمات ارائه شده مطرح شده و وجود دارند.

سپس هزینه نهایی یا همان بهای تمام شده برای یک محصول و یا خدمات و … به وسیله در نظر قرار دادن کلیه فاکتورهایی است که برای تولید مطرح می شوند. به علاوه این راهم اضافه کنید که حسابداری هزینه وظیفه کنترل هزینه ها از نظر ساختار و همینطور عامل های اداری را بر عهده دارد.اگر بخواهیم در مورد اصلی ترین وظیفه ای که بر عهده مسابداری هزینه -حسابداری بهای تمام شده- قرار می گیرد صحبت کنیم می توانیم به کمکی که این رشته به واحد مدیریت مجموعه های مختلف می کند اشاره کنیم

. این کمک می تواند در راستای مشخص کردن قیمت نهایی و قیمت تمام شده یک محصول و در کنار آن کنترل و مدیریت کلیه هزینه هایی باشد که برای تولید محصولات مطرح می شوند.در این زیر شاخه از حسابداری کلیه ضایعاتی که احتمال وقوع دارند و همینطور نشت هایی که ممکن است اتفاق بیفتند یا کمبودهایی که مطرح می شوند به شکلی دقیق ارزیابی می شود. این ارزیابی باید برای مرحله های تولید محصول و یا بازاریابی آن اتفاق بیفتد.

حسابداری صنعتی

از دیگر رشته های دانشگاهی حسابداری که امروزه در کشورهای درحال‌توسعه طرفداران بسیاری دارد و نیز آینده شغلی خوبی را پیش رو خواهد داشت شاخه حسابداری صنعتی (Industrial Accounting) است. حسابداری صنعتی از دوران انقلاب صنعتی اروپا برای تعیین قیمت تمام شده محصول به کار گرفته شد.فعالیت بازرگانی تنها در قالب داد و ستد نمی تواند باشد، بلکه تولید و استفاده از منابع و مواد اولیه و تبدیل آن به کالا و فروش محصولات نیز نیاز به ثبت و ضبط و نگهداری در حساب ها دارد. در واحد های تولیدی ، قیمت تمام شده محصولات را با در نظر گرفتن هزینه مواد مصرف شده و دستمزد پرداختی برای تبدیل آن به کالا و هزینه ماشین آلات مورد استفاده در تولید مشخص می نمایند. به این روش های خاص حسابداری صنعتی در تعیین قیمت تمام شده کالاهای ساخته شده، حسابداری صنعتی گویند..

حسابداری مالیاتی

حسابداری مالیاتی (Tax Accounting) از دیگر رشته های دانشگاهی حسابداری است که کلیه امور مالیاتی شامل تنظیم اظهار نامه‌ مالیاتی را برعهده دارد. محاسبه میزان مالیات‌ بر درآمد بر اساس قوانین و مقررات از دیگر وظایف شاخه حسابداری مالیاتی است که نیاز به مدیریت دقیق دارد. اگر علاقمند به یادگیری مباحث بیشتر در حوزه مالیات بر درآمد هستید به مقاله مالیات بر درامد مراجعه نمایید.

کسانی که در شاخه حسابداری مالیاتی استخدام می‌شوند می‌توانند در به‌حداقل‌رساندن پرداخت مالیات، تهیه صورت‌های مالی برای گزارش‌های مالیاتی، مشاوره در زمینه تأثیر مالیات بر کسب‌وکار و راهکارهای کاهش مالیات به شرکت کمک کنند. لازم به ذکر می باشد که قوانین مالیاتی در هر کشور متفاوت از کشور دیگر است بنابراین حسابداران مالیاتی باید به کلیه قوانین مالیاتی کشور خودآگاه باشند.

حسابرسی از شاخه های حسابداری

یکی دیگر از شاخه های حسابداری علم حسابرسی (Auditing) است که از مهم‌ترین شاخه های حسابداری محسوب می‌شود. توجه داشته باشید که انواع حسابرسی هم در نوع خود جز شغل های مهم محصوب میشود. هم حسابرسانی که امور حسابرسی را انجام می‌دهند هم می‌توانند داخلی و هم خارجی باشند. به این معنی که حسابرسان داخلی معمولاً از حسابداران شرکت هستند و حسابرسان خارجی به‌صورت مستقل از سوی مؤسسات حسابرسی برای انجام امور حسابرسی به شرکت فراخوانده می‌شوند.حسابرسی مهم ترین شاخه حسابداری است.

وظیفه شاخه حسابرسی ارزیابی صورت‌های مالی شرکت می باشد، که در نهایت، مطابقت گزارش‌های مالی با قوانین حسابرسی و مالیاتی توسط حسابرسان تأیید یا رد شده و گزارش آن به مدیریت شرکت ارائه می‌شود. حسابرسان داخلی نیز ارزیابی می‌کنند که آیا سیاست‌های مدیریت در شرکت اجرا شده است و یا فعالیت کارکنان با اهداف تجاری شرکت هم سو بوده است یا خیر. برای آشنایی بیشتر با مبحث حسابرسی، مقاله حسابرسی را ازدست ندهید.

حسابداری فروشگاهی

موجودی اجناس، کنترل حساب‌های دریافتنی و پرداختنی، چک‌ها و رسیدها و … از اقداماتی است که در شاخه حسابداری فروشگاهی (Store Accounting) مورد بررسی قرار می‌گیرد. سرعت و دقت در محاسبه بدون معطل گذاشتن مشتری، از جمله اهداف گرایش های حسابداری فروشگاهی است. لازم بذکر است، برای یکسان سازی سررسید چک ها در فروشگاه ها از راس گیری چک استفاده می‌شود، اگر علاقمند به یادگیری مباحث راس گیری چک ها هستید به مقاله راس گیری مراجعه نمایید.

حسابداری صندوق

حسابداری صندوق (Fund Accounting) از دیگر گرایش های حسابداری است که مربوط به اشخاص غیرانتفاعی مانند دولت‌ها و مؤسسات غیرانتفاعی می باشد، که معمولاً منابع مالی کمی دارند. حسابداری صندوق برای دستیابی به سود نیست بلکه وسیله‌ای جهت دستیابی به اهداف شرکت مادر است.

نکته:

در شاخه حسابداری صندوق، مقادیر وجود عمومی و ویژه از یکدیگر متمایز می‌شوند چراکه صندوق عمومی برای فعالیت‌های روزانه مانند پرداخت دستمزد است در حالی که صندوق وجوه ویژه برای تعهدات خاص مانند میزبانی یک رویداد به کار می‌رود.

حسابداری قانونی

حسابداری قانونی (Forensic Accounting) یا حسابداری پزشکی قانونی شامل تجزیه و تحلیل اطلاعات و حساب‌های یک شرکت برای استفاده در دادگاه است. این علم ترکیب علوم حسابداری، حسابرسی و تحقیقات است. یعنی کلیه دعاوی دادگاهی، تحقیق و حل و فصل اختلافات در حوزه حسابداری پزشکی قانونی است. از جمله مواردی که در شاخه حسابداری قانونی مورد برسی قرار می‌گیرد عبارتند از:

کمیت خسارت در موارد اختلاس
کلاهبرداری و جعل حساب
بیمه شخصی
آسیب
مشاجره در کسب‌وکارها
طلاق و درگیری زناشویی
مضرات محیط‌زیست
جرایم سایبری
حسابداری اجتماعی

شاخه حسابداری اجتماعی تأثیر سازمان بر جامعه و محیط را مورد بررسی قرار می‌دهد. یعنی تأثیرات اجتماعی و محیط زیستی بر فعالیت‌های حسابداری سازمان ارزیابی می‌شود. در این شاخه از علم حسابداری، هزینه و مزایایی که فعالیت‌های اجتماعی یک سازمان دارد مشخص می‌شود. در واقع حسابداری اجتماعی عملکرد یک شرکت در زمینه مسئولیت‌های اجتماعی را ارزیابی می‌کند.

حسابداری بودجه ای

در شاخه حسابداری بودجه ای (Budget accounting) که از زیرشاخه های حسابداری محسوب می‌شود تنظیم بودجه با توجه به نتایج فعالیت‌های مالی انجام می‌گیرد. در حسابداری بودجه ‌ای عملیات مالی سال آینده پیش بینی شده و نتایج واقعی عملیات مالی ارزیابی می‌شود.